Cuốn sách Theo Dấu Chân Phật là tập hai. Tập một mở đầu một tường thuật về chuyến hành trình dài sáu tháng của hai người Anh, một thầy tu và một cư sĩ, đến những nơi linh thiêng của Phật giáo ở Ấn Độ. Trong chuyến hành hương đi bộ hơn một ngàn cây số này qua một trong những nơi đông dân nhất hành tinh, chúng tôi đã đi khất thực để độ nhật – như ngày xưa chư tăng từng làm – và ngủ dưới sao trời. Tập một đã là chuyến phiêu lưu lý thú. Mặc dù phần hai hành trình vẫn có phần phiêu lưu riêng, và một vài cuộc chạm trán thú vị với động vật hoang dã, nhưng cái mới lạ của nỗ lực đã vơi bớt, nên chúng tôi được đối mặt với nhân tính sâu xa hơn của mình và của người. Vì vậy mà với chúng tôi thì trong hai tường thuật, phần tiếp theo này quý giá hơn.
Bạn không cần phải đọc tập một mới thưởng thức và chia sẻ được những thử thách cam go, niềm vui, và những bài học của chúng tôi ở đây, nhưng có lẽ một chút bối cảnh sẽ làm cho câu chuyện rõ ràng hơn. Ajahn Sucitto không phải thầy trụ trì Tăng viện Chithurst, cũng chẳng phải vị thầy tiếng tăm như ngày nay khi sư phụ của thầy, Ajahn Sumedho, chọn thầy để đáp lại lời mời của Nick đưa một thầy tu theo chuyến hành hương, còn Nick thì vẫn là người phụ trách bảo vệ động vật hoang dã. Chuyến đi bộ đã bắt đầu thật thích hợp tại Lumbini, nơi Đức Phật đản sanh ngay trong biên giới Nepal. Từ đó, chúng tôi vượt qua biên giới vào bang Bihar, ngày nay tuy vẫn là bang nghèo nhất, đông dân nhất, lạc hậu nhất Ấn Độ nhưng trước đây đã từng là trung tâm của nền văn minh Ấn Độ và là địa điểm của biết bao sự kiện trong cuộc đời Đức Phật.
Mùa Thu năm 1990, khi chúng tôi bắt đầu chuyến hành hương, ban ngày trời vẫn nóng như thiêu như đốt, và hầu như chúng tôi dừng chân ở đâu cũng thấy tức thì xuất hiện từng đám người tọc mạch. Chúng tôi thường lặn lội đi tiếp cho đến khi màn đêm buông xuống chỉ để tìm nơi nào đó cho được yên thân, bày một bàn thờ nhỏ để tụng niệm và cố gượng thiền nhưng rồi cũng rã rời ngủ thiếp đi. Khi bình minh vừa rạng, chúng tôi lại làm lễ puja(1), thiền rồi đi thêm vài cây số nữa trước khi trời bắt đầu nóng nực. Đến gần trưa, chúng tôi vào làng, ngồi xuống đâu đó, chờ một lời mời ăn – mà, kỳ lạ thay, hầu như luôn xuất hiện. Ban đầu, Ajahn Sucitto muốn mỗi ngày chỉ ăn một bữa, nhưng dần dà, khi công việc mà chúng tôi đang cố thực hiện ngày càng cam go, chúng tôi ăn thêm một đĩa nho nhỏ đậu gà hay ít bánh quy lúc dừng chân buổi sáng trong quán trà. Sự chu cấp và bố thí chúng tôi nhận được dường như thật kỳ diệu – chúng tôi chỉ phải chịu đói có ba ngày.
Mới đầu thì cái thách thức chủ yếu nằm ở sự gắng gượng của thể xác – duy trì việc đi bộ trong cái nóng ngày này qua ngày khác bằng chế độ dinh dưỡng thiếu hụt và sự kiệt sức vì từng trận kiết lỵ. Những vết đứt nhỏ mưng mủ lên nên dần dà Ajahn Sucitto bị thương ở bàn chân, và do thiếu chất đạm nên chúng tôi còn không nghĩ cho thông suốt được. Rồi những khác biệt về tính cách bắt đầu gây tác hại: Nick theo đuổi những vết tích động vật hoang dã còn lại giữa cả nhân loại ấy, còn Ajahn Sucitto một lòng với siêu việt thì lại không hứng thú với cảnh vật. Thầy chỉ muốn đi vào nội tâm.
Đến Rajgir, một nơi nghỉ ngơi ưa thích của Đức Phật, chúng tôi đã xuống tận đáy. Trong cánh rừng đích thực đầu tiên chúng tôi tới, chúng tôi bị toán thổ phỉ tay cầm rìu từ trong rừng xông ra trấn lột. Chúng tôi mất gần hết: tiền bạc, hộ chiếu, đồ hạ trại, máy ảnh, thậm chí gần hết áo quần. Tuy nhiên, Ấn Độ vẫn thường như vậy, tai ương luôn có khía cạnh nhân từ: sau khi bị lột gần như tất cả, chúng tôi được lòng quảng đại và từ tâm của người khác khích lệ và tác động sâu xa hơn. Về vật chất thì chúng tôi đã có quần áo cùng trang bị mới và đủ tiền để mua vé xe lửa đi Calcutta, là nơi chúng tôi hy vọng đổi lại hộ chiếu, séc du lịch, và vé máy bay để còn tiếp tục. Nhưng sự mong manh yếu đuối còn khiến chúng tôi khiêm nhường hơn, phơi phới hơn, và tự do hơn. Ấn Độ nện chúng tôi một trận tơi bời và, một cách kỳ lạ nào đó, chúng tôi đã qua được thử thách. Có lẽ phần tiếp theo trong chuyến hành hương, nếu chúng tôi được phép thực hiện, sẽ khác – sáng suốt hơn, từ bi hơn – thậm chí theo đúng cung cách cần có của một chuyến hành hương.
