Chuyên mục: Văn Học Việt Nam
Đánh giá:
Sự việc diễn ra như trong cơn ác mộng. Khi giặc Pháp bắt đầu nổ súng càn quét ở thôn Xuân Hòa, thì một tin loang đi khắp xã Bạch Đằng như một luồng gió dữ : “Giặc đã bắt được bí thư chi bộ, và lần này chúng sẽ tróc hết cán bộ xã”.
Thu là liên lạc của xã đội. Thu đến gặp xã đội trưởng Đám, thấy anh đang thu dọn giấy tờ nhét vào túi dết. Thu chưa kịp hỏi thì Đám đãnói : – Chạy thôi mày !
Tiếng súng đã nổ ở đầu thôn Phác Xuyên,
Hai anh em lao ra cuối thôn, chạy như bay qua cánh đồng lúa sắp chín. Phía sau có một người nữa chạy theo, Thu nhận ra anh Minh, người phụ trách Đội thiếu nhi của xã. Ba người chạy khuất trong ruộng lúa. Suốt cánh đồng, Thu chỉ gặp một đứa chăn trâu – thằng Đa, đứa ở nhà chánh Bất. Đó là điều Thu không muốn chút nào. Thu thấy nó tròn mắt nhìn Thu. Chạy vụt qua rồi, mà vẫn cảm thấy cặp mắt đó đốt nóng sau gáy, cặp mắt mà Thu đoán rằng đầy ý giễu cợt và dè bỉu.
Bấy giờ là giữa năm 1949. Sau cuộc Cách mạng tháng 8 năm 1945, đất nước ta đã giành được độc lập. Nhưng giặc Pháp quay lại xâm chiếm nước ta một lần nữa. Lực lượng vũ trang của chúng ta còn non trẻ phải tạm rút lên rừng núi lập chiến khu chuẩn bị trường kỳ kháng chiến. Giặc Pháp chiếm một số thành phố như Hà Nội, Hải Phòng… sau đó chúng đưa thêm quân từ nước Pháp sang rồi đánh chiếm vùng nông thôn. Cuộc càn quét xã Bạch Đằng thuộc huyện Tiên Lãng của địch là nằm trong âm mưu ấy. Hồi đầu năm chúng đã đưa quân càn quét nhưng bị lực lượng du kích và nhân dân chống trả quyết liệt nên phải rút lui. Lần này chúng chuẩn bị kỹ lưỡng, tung lực lượng lớn, liên kết với bọn phản động tại chỗ, sau này chúng ta mới biết có kẻ đã chui vào hàng ngũ ta làm chỉ điểm, nên quân địch đánh đúng vào cơ quan lãnh đạo của xã và chúng đã tìm đúng hầm bí mật của anh Dừa bí thư chi bộ kiêm chủ tịch xã.
Khi tiếng cuốc bổ thình thịch trên nóc hầm, Dừa biết rằng không còn cách gì thoát khỏi tay địch nữa. Trong hầm có mình anh. Anh đánh diêm đốt tài liệu. Anh không có một thứ vũ khí gì trong tay ngoài con dao nhỏ rọc giấy mà vợ anh mới mua cho. Vũ khí còn hiếm lắm, vài khẩu súng cũ và ít lựu đạn phải dành cho du kích. Những ngón tay anh cầm tờ giấy châm vào ngọn lửa run run. Không phải vì sợ hãi, mà vì sự cay đắng phải bó tay trước kẻ thù. Lúc này, anh không muốn nghĩ gì nhiều, để cho đầu óc được tỉnh táo. Những vị tiền bối trong sử sách trước cái chết đều giữ cho lòng mình thanh thản.
