Boris Pasternak sinh ngày 10 tháng 2 năm 1890 ở Maxtcơva. Cha ông là họa sĩ và viện sĩ Leonid Pasternak. Mẹ ông là một nghệ sĩ dương cầm. Năm 1913, ông tốt nghiệp khoa lịch sử và ngôn ngữ trường Đại học Tổng hợp Maxtcơva. Trước đó, năm 1912, ông nghiên cứu triết học tại Đại học Marburg (Đức) và sang thăm nước Ý. Có một thời gian khoảng 6 năm, ông chú tâm nghiên cứu và sáng tác âm nhạc.Nhưng cuối cùng ông đã đi vào sự nghiệp thơ văn. Những bài thơ đầu tiên của B. Pasternak xuất bản vào năm 1913. Năm 1917, ông viết một loạt những bài thơ tuyệt diệu trong tập “Chị tôi – cuộc sống”, đưa ông lên hàng những nhà thơ lớn nhất nước Nga thời ấy.

Sau cách mạng tháng Mười, nhà thơ làm việc tại Thư viện Dân ủy Giáo dục. Trong những năm hai mươi, Pasternak gia nhập nhóm văn học LEF do nhà thơ lớn Maiakovski sáng lập. Đó là thời gian ông viết bài thơ dài quan trọng “Năm 1905” và “Trung úy Smith” về cuộc cách mạng năm 1905. Năm 1932, Pasternak in tập “Sinh lại lần thứ hai” phản ánh sự biến đổi diễn ra trên nước Nga xã hội chủ nghĩa. Trong cuộc Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại 1941 – 1945, ông làm thông tin viên mặt trận. Ngoài ra, ông còn là một dịch giả lỗi lạc. Ông đã dịch sang tiếng Nga những vở kịch tiêu biểu nhất của Shakespeare; Goethe và thơ của các nhà thơ Guzia.

Tuy nhiên, B. Pasternak không chỉ là một nhà thơ lớn. Trong lĩnh vực văn xuôi ông cũng có những truyện ngắn được xếp vào loại hay nhất thế giới. Đặc biệt, sau ngày chiến thắng phát xít Đức, ông đã bắt tay viết tiểu thuyết “Bác sĩ Zhivago” và hoàn thành nó vào năm 1955. Năm 1956, Nhà xuất bản Văn học quốc gia Liên Xô ký hợp đồng in tác phẩm này, nhưng việc thực hiện hợp đồng ấy bị nhiều người có thế lực trong giới văn học phản đối. Giữa lúc đó, cuốn tiểu thuyết bỗng được xuất bản tại Ý. Sau đó, ngày 23-10-1958, Viện Hàn Lâm Thụy Điển tuyên bố tặng giải thưởng Nobel về văn chương năm 1958 cho B. Pasternak. Nội dung giải thưởng có ghi: “Vì sự đóng góp lớn lao cả vào nền thi ca trữ tình hiện đại của thế giới cũng như vào lĩnh vực các truyền thống vĩ đại của các nhà văn xuôi Nga”[1]. Nhân vật này, bọn phản động đã lợi dụng tên tuổi và tiểu thuyết “Bác sĩ Zhivago” để chống Liên Xô khiến ông bị khai trừ khỏi Hội Nhà văn Liên Xô, mặc dù lúc đó có những người chân chính không tán thành quyết định sai trái của Hội. Từ đó, B. Pasternak – nhà thơ lớn, một thiên tài trong thi ca Nga – phải sống những ngày buồn thảm cuối đời. Tuy nhiên, tên tuổi và tác phẩm của ông không vì thế mà bị lãng quên theo năm tháng, trái lại vẫn sống trong lòng người Xô viết và hàng triệu triệu người yêu văn học, yêu văn hóa Nga ở khắp năm châu.

Trong trào lưu cải tổ và dân chủ hóa, danh dự và tác phẩm của Pasternak đã được phục hồi. Ngày 18-2-1987, Ban thư ký Hội nhà văn Liên Xô đã chính thức xóa bỏ quyết định bất công đó. Ủy ban di sản Pasternak được thành lập. Các tác phẩm của ông lần lượt được in lại. Tiểu thuyết “Bác sĩ Zhivago” nguyên tác đã ra mắt bạn đọc trên tạp chí văn học “Thế giới mới” đầu năm 1988. Trong năm 1988, Liên Xô cũng sẽ xuất bản Toàn tập Pasternak.

Gần đây, Ủy ban di sản Pasternak đã thông qua quyết định đề nghị cơ quan UNESCO tổ chức kỷ niệm lần thứ 100 ngày sinh của nhà thơ lớn này vào năm 1990 trên qui mô toàn thế giới.

Thiết thực hưởng ứng cuộc cải tổ có tính chất cách mạng của nhân dân Liên Xô và cũng để kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhà thơ B. Pasternak thiên tài. Nhà xuất bản Thành phố Hồ Chí Minh cho ra mắt bạn đọc quyển: B. Pasternak – con người và tác phẩm. Quyển sách gồm ba phần:

I – B. Pasternak – Con người và tác phẩm, gồm những bài viết của các nhà thơ, nhà văn lớn cùng thời với B. Pasternak và các nhà nghiên cứu, những viện sĩ, viết về cuộc đời và tác phẩm của Pasternak – một nhà thơ kiệt xuất, một con người bình thường, suốt đời yêu mến Tổ quốc và dân tộc mình.

Trong phần này, chúng tôi cũng giới thiệu những bức thư của Pasternak gửi những người thân trong và sau khi viết xong tiểu thuyết “Bác sĩ Zhivago” do con trai nhà thơ E. B. Pasternak, công bố và chú giải.

II – Thơ chọn lọc: Trích dịch những bài thơ tiêu biểu cho các giai đoạn sáng tác trong kho tàng đồ sộ và đặc sắc của thơ ca Pasternak.

III – Văn: chúng tôi dịch giới thiệu toàn văn tiểu thuyết “Bác sĩ Zhivago”, tác phẩm gây nhiều tranh luận khác nhau về Pasternak – theo bản nguyên tác tiếng Nga in trên tạp chí văn học Liên Xô “Thế giới mới” số 1, 2, 3, 4 năm 1988, do Ủy ban di sản B. Pasternak công bố.

Trong khi chờ đợi một công trình nghiên cứu hoàn chỉnh về cuộc đời, sự nghiệp của Pasternak, chúng tôi hy vọng quyển sách này sẽ cung cấp những tư liệu đầu tiên, phong phú, quý gía về nhiều khía cạnh con người, tác phẩm của ông.

Trân trọng giới thiệu quyển sách cùng bạn đọc, và mong nhận được nhiều ý kiến phê bình.