Nền độc lập tự chủ của dân tộc Việt Nam bắt đầu từ những năm đầu của thế kỷ X, tiếp theo đó đã trụ vững trước sự tấn công xâm lược của ngoại xâm chủ yếu là nhờ vào sức mạnh của toàn thể nhân dân. Vai trò này đã được ghi nhận một cách rõ rệt và có hệ thống trong lĩnh vực tư tưởng thời Lý–Trần. Trong đó những quan niệm và triết lý về nhân dân là sự tiếp nối một dòng chảy liên tục dòng tư tưởng về độc lập và tự chủ của đất nước mà nhân dân là cơ sở. Một trong những quy luật cơ bản của chiến tranh giữ nước là phải dựa vào nhân dân, phải dựa vào khối đại đoàn kết toàn dân, tổ chức nhân dân thành một lực lượng vật chất mới có thể chiến thắng. Chính vì vậy, dựa vào dân, đoàn kết toàn dân và cả đoàn kết trong nội bộ giai cấp thống trị để có sức mạnh trong chiến tranh vệ quốc đã trở thành vấn đề trung tâm của tư tưởng thời đại.