Việc trở thành một nhà lãnh đạo là không hề dễ dàng chút nào, cũng như khi bạn muốn trở thành một bác sĩ hay một nhà thơ vậy, và bất cứ ai nói điều gì khác đi cũng là đang tự lừa dối mình.
Nhưng việc học làm lãnh đạo lại dễ dàng hơn nhiều so với những gì mà hầu hết chúng ta luôn nghĩ, bởi vì mỗi người chúng ta đều sở hữu một khả năng lãnh đạo bẩm sinh.
Sự thực là, từng người chúng ta đều có thể chỉ ra vài trải nghiệm lãnh đạo mà mình đã có trong đời, dù nó có thể không phải là điều hành một công ty hay quản lý một bang, nhưng như Harlan Cleveland đã viết trong cuốn sách The Knowledge Executive:
Những thành quả tiêu biểu nhất là rất nhiều và tỏa khắp… Họ có thể là những nhà lãnh đạo trong lĩnh vực chính trị, kinh doanh, nông nghiệp, lao động, luật pháp, giáo dục, báo chí, tôn giáo, nhà ở cộng đồng, hay bất cứ vấn đề chính sách nào từ nạo phá thai cho đến sở thú thành phố… Nhiệm vụ của họ có thể rất đa dạng: từ những vấn đề cộng đồng, các quyết định mang tính quốc gia hay vấn đề của toàn cầu, đến một ngành công nghiệp đa quốc gia hay một ngành nghề, hoặc cũng có thể là một lát cắt hẹp nhưng lại sâu sắc hơn của cuộc sống và công việc: một công ty đơn lẻ, một chi nhánh địa phương, hay một khu dân cư.
Cleveland đã có thể thêm vào một lớp học, một liên hiệp, một sân chơi, hay một buổi họp cộng đồng vào danh sách trên. Dù trải nghiệm lãnh đạo của bạn có là gì đi chăng nữa, thì đó cũng là một điểm xuất phát tốt. Thực ra, quá trình để trở thành một nhà lãnh đạo cũng giống như quá trình để trở thành một cá thể thống nhất.
Với nhà lãnh đạo, cũng như với bất kỳ cá thể thống nhất nào, thì cuộc sống này chính là con đường đi. Công việc lãnh đạo là phép ẩn dụ đối với tâm điểm, sự phù hợp, và cân bằng trong cuộc đời của một con người. Thảo luận về sự phát triển và học hỏi của chúng ta qua cụm từ “sự lãnh đạo” chỉ là một cách để làm nó cụ thể hơn mà thôi.
Tiền đề của quyển sách này là: công việc lãnh đạo có thể được học hỏi bởi mỗi người chúng ta ở bất cứ giai đoạn nào trong cuộc sống. Một cách cụ thể hơn, quyển sách này nói về việc trở nên trưởng thành. Không may thay, chúng ta hay có xu hướng liên kết cách cư xử sáng tạo và học hỏi với những người trẻ tuổi. Đây rất có thể là vấn đề của sự xã hội hóa – khi chúng ta không hay nhìn nhận những người lớn tuổi như là các đối tượng học hỏi.
Thông tin tốt nhất mà chúng ta có được về việc cần có những gì để học cách trưởng thành một cách sáng tạo, đó là: chúng ta học hỏi tốt nhất khi chúng ta cam kết chịu trách nhiệm với việc học tập của mình. Chịu trách nhiệm với việc học tập của chính bạn cũng có nghĩa là chịu trách nhiệm với cuộc đời của bạn, là điều kiện thiết yếu để trở thành một cá thể thống nhất.
Hành động tự cam kết trở thành một người học tập suốt đời có thể xảy ra ở bất kỳ thời điểm nào trong cuộc đời của một con người. Bằng cách tham gia vào những hoạt động trong cuốn sách này, mỗi người chúng ta đều có cơ hội thực hiện lời cam kết đó vào quá trình học tập. Dù bạn bao nhiêu tuổi, hoàn cảnh, điều kiện cuộc sống của bạn có thế nào đi nữa, khả năng trở thành một nhà lãnh đạo luôn sẵn có trong con người bạn ở mọi khoảnh khắc.
Cuốn sách này là một lời mời hãy bắt đầu từ bây giờ, thực hiện bước đi đầu tiên, và trở thành một người lãnh đạo trong cuộc sống của bạn.
Tài năng lãnh đạo cũng có thể được nuôi dưỡng và phát triển từ thuở thiếu thời. John Gardner, cựu Bộ trưởng Y tế, Giáo dục và Hạnh phúc gia đình (Mỹ) và là người sáng lập ra tổ chức Common Cause(3), đã đặt ra câu hỏi này khi bàn vấn đề giáo dục giới trẻ của chúng ta:
Sự lãnh đạo có thể được học hỏi không?… Khái niệm tất cả những phẩm chất của một nhà lãnh đạo do bẩm sinh mà có là một khái niệm hoàn toàn sai lầm. Dĩ nhiên có những đặc điểm nhất định được xác định theo mặt di truyền – mức độ năng lượng chẳng hạn. Nhưng món quà di truyền của một cá nhân, dù có đáng chú ý đến mức độ nào đi chăng nữa, cũng không thể quyết định được khả năng lãnh đạo của người đó trong tương lai, mà còn tùy thuộc vào những sự kiện và ảnh hưởng đến với anh ta sau này nữa.
Những người trẻ tuổi với món quà bẩm sinh đáng kể cho vai trò lãnh đạo thường thất bại trong việc đạt được những gì tồn tại trong chính bản thân họ. Thế nên một phần nhiệm vụ của chúng ta là phát triển cái vốn tự nhiên đã tồn tại nhưng vẫn cần được mở mang ấy. Tài năng là một chuyện, việc thể hiện tài năng đó ra một cách hiệu quả lại là chuyện hoàn toàn khác.
Một vài tài năng thể hiện bản thân họ một cách tự do và không cần phải được khuyến khích nhiều. Leopold Mozart không gặp nhiều khó khăn lắm để mở ra món quà được chôn giấu trong đứa con trai Wolfgang bé bỏng của ông. Nhưng, nói chung, độ chín của bất cứ tài năng phức tạp nào đều đòi hỏi một sự kết hợp tốt đẹp giữa động cơ thúc đẩy, tính cách, và cơ hội. Hầu hết những tài năng của con người đều bị bỏ hoang.
Quan sát của Gardner về sự hoang phí của chúng ta đối với những tài năng lãnh đạo tiềm tàng là bản cáo trạng của cả một hệ thống giáo dục và những trải nghiệm trưởng thành của chúng ta trong gia đình và cộng đồng. Vì rất nhiều người trong số chúng ta đã bỏ lỡ cơ hội thời tuổi trẻ để phát triển khả năng lãnh đạo và tài năng của mình, chúng ta có một nhiệm vụ cải thiện bản thân đang chờ trước mắt. Đã đến lúc khám phá ra khả năng lãnh đạo của chúng ta và khám phá ra khả năng lãnh đạo nơi những người khác.
Chúng tôi đề xuất với bạn một sự cộng tác giữa đôi bên. Về phần mình, chúng tôi đồng ý mang đến cho bạn một chương trình, qua đây sẽ giúp bạn tìm thấy những khả năng lãnh đạo mà trước đó bạn chưa nhận thấy được ở bản thân mình, để giúp bạn mài sắc những kỹ năng đã bị cùn đi vì ít khi dùng đến, và mang đến lòng dũng cảm sẽ truyền cảm hứng cho bạn để bạn bộc lộ bản thân mình như là nhà lãnh đạo đúng với con người mà bạn có khả năng trở thành.
Về phần bạn – trong mối quan hệ cộng tác này – chúng tôi hy vọng bạn đồng ý nắm lấy cơ hội mà chúng tôi đưa ra cùng với một lời cam kết, chân thành, và sẵn lòng kiểm tra những giả định cơ bản nhất về bản thân và cuộc đời bạn.
Chúng tôi sẽ vô cùng sung sướng khi bạn đồng ý xây dựng nên mối liên hệ cộng tác này với chúng tôi. Chúng tôi hy vọng bạn sẽ trân trọng nó cũng tương đương như khi chúng tôi đã rất vui thích được tạo ra nó cho bạn. Chúng tôi hy vọng có thể giúp bạn ý thức được sự phức tạp mờ nhạt và nhập nhằng đang nhận chìm chúng ta.
Thành công của bạn sẽ phụ thuộc vào việc bạn chuẩn bị cho mình một tầm nhìn tốt nhất có thể, về việc tạo ra niềm tin giữa những người khác, trong việc củng cố những chuẩn mực đạo đức, giá trị, và tính xác thực, và trong việc hiểu được bản thân mình đủ để tiếp tục học hỏi và phát triển tài năng. Xin chào đón bạn đến với chuyến hành trình của công việc lãnh đạo.
