Bên kia thiện ác – Friedrich Nieztches

LỜI NHÀ XUẤT BẢN

F.Nietzsche là một triết gia duy tâm người Đức (1844 – 1900). “Những quan điểm cửa F. Nietzsche đã hình thành trong thời kỳ chuyển tiếp của chủ nghĩa tư bản sang đế quốc chủ nghĩa và là phản ứng của hệ tư tưởng tư sản đối với những mẩu thuẫn giai cấp trở nên vô cùng gay gắt” – (Từ điển triết học, Nhà xuất bản Sự thật – 1986. F.Nietzsche tuyên bố: “Thượng đế đã chết” để tôn xưng sức mạnh của con người. Con người sẽ thay thế Thượng đế. Nhưng con người ở đây không là con người chung chung mà phải là con người mạnh (siêu nhân – người hùng) và “con người này” được quyền làm tất cả, chà đạp lên giá trị đạo đức truyền thống, thống trị những người (yếu hơn) khác. “Kẻ mạnh là kẻ đúng, kẻ mạnh là đạo đức”, đây gần như một tuyên ngôn toát ra từ các tác phẩm của F.Nietzche và tư tưởng duy ý trí cực đoan này đã trở thành một vết tỳ ô của nền văn minh nhân loại. Từ những tư tưởng loại này góp phần dẫn tới những vụ diệt chủng của Đức quốc xã trong chiến tranh Thế giới II và vụ diệt chủng ở Campuchia của trong những năm gần cuối thế kỷ XX v.v… và v.v… “Bên kia thiện ác” được đánh giá là tác phẩm tiêu biểu nhất cửa F.Nietzsche. Giới thiệu cuốn sách mang tính tham khảo này, Nhà xuất bản mong muốn bạn đọc không chỉ đơn thuần tìm hiểu mà còn nhìn nhận một cách có phê phán những quan điểm tiêu cực của tác giả, đồng thời hiểu rõ được con đường gian nan mà nhân loại đã phải trải qua những gì để có ngày hôm nay, và luôn cảnh tỉnh, đúng như lời kêu gọi của nhà cộng sản lỗi lạc J.Fusik: “Con người hãy cảnh giác”.

Nhà xuất bản Văn hóa – Thông tin

LỜI MỞ ĐẦU

Nếu chân lý là đàn bà… sự vụ sẽ ra sao? Phải chăng chúng ta không có lý do thuyết phục nào để ngờ rằng những ông triết gia giáo điều đã hiểu hết sức sai lầm về đàn bà…và rằng cái thái độ nghiêm trang kính cẩn và sự hấp tấp vụng về của họ khi ve vãn chân lý chẳng phải là cách thức khéo léo và thoả đáng để chinh phục trái tim người đàn bà. Cố nhiên, nàng sẽ không bao giờ để con tim của mình bị chinh phục – và mọi thứ giáo điều ngày nay đang đứng đó với bộ dạng ủ rũ, tang thương, không còn chút nhuệ khí. Tất nhiên, nếu như còn có thể đứng vững trên hai chân! Bởi lẽ ta đã nghe nhiều lời chế giễu rằng nó đã ngã quỵ, và mọi giáo diều đang nằm sóng soài trên mặt đất, không, còn hơn thế nữa, chúng đang hấp hối. Nghiêm túc mà nói, có nhiều lý do chính đáng để tin rằng lối ăn nói giáo điều trong triết học, dù có khoác vào cái vẻ long trọng, quyết đoán, vẫn chỉ có thể là trò vui ngây thơ của trẻ con sơ học mà thôi; có lẽ đã đến lúc một lần nữa người ta cần phải vỡ ra cái điều đã thành tựu làm nền tảng cho toà triết học uy nghiêm tuyệt đối mà bấy lâu những kẻ giáo điều đã gia công xây đắp, – một loại mê tín quẩn chúng nào đó có từ vô thủy (như mê tín về linh hồn chẳng hạn, một loại mê tín về cái tôi, về cái chủ thể, mà ngày nay chưa hết đảo điên), có thể là một trò xảo lộng ngôn ngữ nào đó, một sự mê lầm nào đó mà văn phạm cú pháp gây ra, hoặc là một sự khái quát hoá liều lĩnh từ những sự kiện hết sức hạn hẹp, chủ quan và rất đỗi con người. Hy vọng rằng triết học của những kẻ giáo điều chỉ là hứa hẹn cho ngàn vạn năm sau, cũng như chiêm tinh học, một nỗ lực đã tiêu tốn biết bao trí lực, nhân lực và tài lực hơn bất kỳ ngành khoa học thực sự nào cho đến ngày nay, đã ở trong tình trạng tương tự — con người đã chịu ơn nó cùng với những đòi hỏi “siêu thế” của nó với những công trình kiến trúc nguy nga ở Á châu và Ai Cập. Dường như để ghi tạc lời thỉnh nguyện ngàn năm của mình vào lòng nhân loại, những điều hoằng đại cao viễn đương sơ phải lang thang phiêu bạt khắp cõi nhân gian với hình dung cổ quái: đó cũng là diện mạo của triết học giáo điều, như học thuyết Vedanta của Á châu và triết học Platon của Âu châu. Chúng ta không vô ơn nhưng dù sao cũng phải nhìn nhận rằng sự sai lầm tồi tệ nhất, mệt mỏi nhất và nguy hiểm nhất chính là sai lầm của học thuyết giáo điều, chẳng hạn như phát minh của Platon về tinh thần thuần túy và cái thiện tự thân. Ngày nay khi chúng ta đã vượt bỏ những giáo điều như vậy, khi Âu châu, sau khi đã trút bỏ được cơn ác mộng này, một lần nữa hô hấp với nhịp điệu thong dong và ít ra cũng hưởng được một…giấc ngủ an lành hơn, chúng ta, với nghĩa vụ thức tỉnh, là những kẻ thừa tự đầy mạnh mẽ mà chính sức mạnh phản kháng chống lại khuynh hướng sai lầm ấy đã nuôi lớn. Điều này có nghĩa là đảo ngược chân lý và phủ nhận sự vụ rằng viễn tượng tính, điều kiện căn cơ của mọi đời sống, khởi đi từ ý niệm tinh thần tuyệt đối và cái thiện tự thân như Platon quan niệm; cố nhiên, người ta có thể nêu lên lời chất vấn theo kiểu các thầy thuốc, đại loại như: “do đáu xuất hiện một căn bệnh như thế đối với loài thảo mộc đẹp đẽ bậc nhất của thời cổ đại như Platon? Socrates xấu xa đã làm hỏng ông ta chăng? Phải chăng Socrates đã làm hỏng bọn thanh niên? Và xứng đáng nhận lãnh chén độc dược? Thê nhưng, khuynh hướng chống đối Platon – nói dể hiểu hơn và mang tính “quần chúng” hơn, ấy là một sự kháng cự trước sự chuyên chế của thần quyền Cơ đốc giáo suốt hai ngàn năm – vì Cơ đốc giáo là chủ nghĩa Platon bình dân – đã tạo nên một trương lực tinh thần phi thường diễm lệ chưa từng xảy ra trên mặt đất này; với chiếc cung được kéo căng cực độ như vậy, giờ đây người ta có thể nhắm bắn những mục tiêu xa nhất. Cố nhiên, người Âu châu thọ nhận trương lực này như một áp lực bức bách; và bằng nỗ lực phí thường, họ đã hai lần tìm cách giải toả áp lực đó: một lần với Gia tô hội, một lần thông qua trào lưu khai sáng dân chủ – một trào lưu cùng với sự trợ giúp của tự do báo chí cũng như đọc báo chí đã minh thị một sự thật rằng, tinh thần không dễ gì tìm lại được cái cảm giác “bức bách” ấy nữa (người Đức dã phát minh ra thuốc súng – thật đáng khâm phục! Nhưng chính họ một lần nữa đã trung hòa nó – họ phát minh ra công nghệ in ấn). Thế nhưng chúng ta, không phải giáo sĩ Gia tô hội, cũng chẳng phải nhà chủ trương dân chủ, thậm chí cũng chẳng ra dáng người Đức lắm, chúng ta những người Ầu châu ưu tú mang tinh thần tự do, rất đỗi tự do – chúng ta vẫn còn mang trong tinh thần mình trọn vẹn sự bức bách kia và cả trương lực của chiếc cung nữa! Và có lẽ mũi tên, trách nhiệm của chúng ta, ai biết dược? Mục tiêu nhắm đến…